Historia Akcji Katolickiej

Akcja Katolicka w swoim najbardziej podstawowym, najbardziej ogólnym znaczeniu to "katolicki front pracy", to "praca dla ewangelii". W tym znaczeniu akcja katolicka była zawsze od zarania chrześcijaństwa. Jak podaje w swojej encyklice "O Akcji Katolickiej" z dnia 29 czerwca 1931 roku papież Pius XI: "I sam Jezus dał pierwsze początki Akcji Katolickiej, wybierając i kształcąc sam wśród Apostołów i Uczniów współpracowników przy swoim Boskim posłannictwie, przykład niezwłocznie naśladowany przez pierwszych świętych Apostołów, jak do wierzenia podaje Pismo Święte." Zaś w liście "Quae nobis" z dnia 13 listopada 1928 roku, zaadresowanym do Księdza Kardynała Bertrama - Arcybiskupa Wrocławia - papież Pius XI pisze: " Już w pierwszych wiekach im cięższe nastawały czasy dla Kościoła i ludzkości, tym goręcej napominano wszystkich wiernych jakby wołając o ratunek, by pod wodzą biskupów wiedli święte boje i troskliwie starali się na miarę swoich sił o wieczne zbawienie swych bliźnich." Do takiej akcji nawoływało wielu papieży.
Po raz pierwszy nazwy "Akcja Katolicka" użył papież Pius X w motu proprio z dnia 18 grudnia 1903 roku. W encyklice "Il fermo proposito" z 1905 roku - zgodnie z hasłem swego pontyfikatu: Odnowić wszystko w Chrystusie - Pius X przedstawił zasady teologiczne i organizacyjne Akcji Katolickiej (rozumianej wtedy jeszcze jako akcja katolików). Encyklika ta stała się podstawą do zorganizowania w Europie ruchów katolickich, z których zrodziła się sama Akcja Katolicka. Tenże papież w liście okólnym do biskupów włoskich z 1905 roku, o katolickiej działalności społecznej, wylicza zadania Akcji Katolickiej: "Przywrócenie Jezusa Chrystusa w rodzinie , w szkole, w społeczeństwie...". Spełnienie cnót chrześcijańskich dzieł miłosierdzia, litości duchowej i cielesnej, zaopiekowanie się jak najserdeczniej sprawami ludu, zwłaszcza robotniczego i rolniczego, nie tylko wpajając w te dusze zasady religijności, lecz usiłując im łzy ocierać , łagodzić przykrości, poprawiać warunki ich bytu. Całość tych wszystkich zadań, których głównymi podporami i wykonawcami są świeccy katolicy , tworzy właściwie to, co oznacza się wyrażeniem osobnym i zaiste wysoce zaszczytnym: Akcja Katolicka lub Akcja Katolików Świeckich'. W czasie pierwszej wojny światowej oraz bezpośrednio po niej zapanował duży chaos organizacyjny. Próbował mu zaradzić papież Benedykt XV powołując do życia różne kierownicze gremia i rady Akcji Katolickiej na szczeblu krajowym, diecezjalnym i parafialnym. Powstałym po pierwszej wojnie światowej trudnościom udało sie zaradzić dopiero nowo obranemu papieżowi ( 1922 ), Piusowi XI. Od niego zaczyna się właściwa historia Akcji Katolickiej w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. To on nadał jej ostateczny kształt programowy i organizacyjny. W 1923 roku zatwierdził Statuty Włoskiej Akcji Katolickiej i ten rok uznawany jest za właściwą datę jej narodzin. W jego ujęciu "Akcja Katolicka jest udziałem świeckich w apostolstwie hierarchicznym Kościoła Katolickiego dla obrony zasad religijnych i moralnych oraz dla rozwoju zdrowej i pożytecznej akcji społecznej pod przewodnictwem hierarchii kościelnej, niezależnie i ponad wszystkie partie polityczne, celem odnowienia życia katolickiego w rodzinie i społeczeństwie". Natomiast Ksiądz Stanisław Bross określa Akcję Katolicką jako akcję zmierzającą do tego, "by skatolicyzować wszystkich katolików, by pogłębić w nich życie nadprzyrodzone i pobudzić tak wyrobionych katolików do czynnego apostolstwa nad przywróceniem i szerzeniem Królestwa Chrystusowego". "Akcja Katolicka - stwierdza z kolei jeden z największych jej europejskich przywódców, Kardynał Adolf Bertram - to nie leniwe zdanie się na Boga, ale rozmach twórczy, skoncentrowana odwaga cywilna, potwierdzenie swej przynależności do kościoła Katolickiego słowem i czynem tak w życiu prywatnym jak i publicznym". "Akcja Katolicka - mówi papież Pius XI w liście do Kardynała Bertrama - nie jest jedynie zewnętrzna, materialna, lecz duchowa; nie jest ziemska, ale nadprzyrodzona; nie polityczna lecz religijna. Pomimo to z całą słusznością można ją nazwać społeczną,zadaniem jej bowiem jest szerzenie Królestwa Chrystusowego. Zabiegając o urzeczywistnienie tego Królestwa zdobywa ona dla społeczeństwa zarówno najwyższe dobro, jak też i dobra podrzędne, wtórne, które z tamtego biorą początek. Mogą to być dobra wchodzące na przykład w zakres państwowej organizacji narodów i nazywające się politycznymi". W encyklice "Divini Redemptoris" papież Pius XI stwierdza zaś: "odpowiednio przygotowani i wyćwiczeni szermierze Akcji Katolickiej staną się apostołami pośród swych współtowarzyszy pracy , a zarazem będą nieocenionymi pomocnikami kapłanów w szerzeniu światła prawdy oraz we wspieraniu wszelkiej nędzy materialnej i duchowej. Polem ich działalności będą mianowicie te sfery i te dziedziny życia, które głęboko zakorzeniona niechęć do duchowieństwa lub opłakany indyferentyzm religijny uczyniły niedostępnymi dla jakiejkolwiek akcji ze strony oficjalnych przedstawicieli Boga". Poza taką często ukrytą, lecz niezmiernie pożyteczną i owocna działalnością apostolstwa indywidualnego zadaniem Akcji Katolickiej jest szerokie rozpowszechnianie słowem i piórem fundamentalnych zasad promieniujących z dokumentów Kościoła, a mających służyć do rozbudowy chrześcijańskiego ustroju społecznego. Należy jeszcze dodać, że Akcja Katolicka jest ze swej istoty powszechna, tak jak powszechny jest Kościół Katolicki. "Powszechnością swoją różni się Akcja Katolicka od akcji zakonów i bractw, mających zadania odrębne i szczegółowe. Organizujemy się w Akcji Katolickiej jako katolicy dla osiągnięcia wspólnych wszystkim katolikom celów" - mówił Biskup Stanisław Adamski. "Akcja Katolicka różni się znacznie od dawniejszych zrzeszeń współpracowników Kościoła - od duchowieństwa, zakonów i bractw. Podczas gdy w tych dawnych oddziałach armii Kościoła duchowieństwo i zakonnicy tracą charakter świeckich wchodząc do szeregów kleru, stowarzyszenia pobożne, bractwa i sodalicje, aczkolwiek do kleru nie należą, jednak przez statuty i zatwierdzenia kościelne otrzymują specjalny charakter stowarzyszeń kościelnych - Akcja Katolicka zawsze pozostaje organizacją świecką i przez przyłączenie do armii apostolskiej Kościoła nie traci i z woli Kościoła tracić nie będzie swojego świeckiego charakteru."